Ηρεμία και διαχείριση συναισθημάτων: Πως θα βοηθήσουμε τα παιδιά;

Πολλά παιδιά έχουν προβλήματα στη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Tantrums, κλάματα, ξεσπάσματα, γκρίνια, επιθετική συμπεριφορά: όλες αυτές οι συμπεριφορές προέρχονται από τα λεγόμενα μεγάλα συναισθήματα που τα παιδιά δεν μπορούν να διαχειριστούν. Ενώ μερικά παιδιά έχουν μάθει να ενεργούν με αυτό τον τρόπο για να κερδίσουν αυτό που θέλουν – προσοχή ή λίγο χρόνο στο τάμπλετ – άλλα παιδιά δυσκολεύονται πολύ να παραμείνουν ήρεμα καθώς είναι πολύ ευαίσθητα.

Τα καλά νέα είναι πως η ικανότητα ενός παιδιού να ηρεμεί αντί να ξεσπά είναι μια δεξιότητα που μπορεί να διδαχθεί.

Προβλήματα στη διαχείριση συναισθημάτων

Αρκετοί ψυχολόγοι εξηγούν πως μερικά παιδιά αντιδρούν σε μεγαλύτερο βαθμό από τους φίλους, συγγενείς ή τα ξαδέρφια τους. Αυτό δεν οφείλεται μόνο γιατί τα συναισθήματα που νιώθουν είναι έντομα και άσχημα αλλά επίσης επειδή καθυστερούν να έρθουν ξανά σε κατάσταση ηρεμίας. Τα ασυνήθιστα έντονα συναισθήματα μπορούν επίσης να κάνουν ένα παιδί πιο επιρρεπές σε παρορμητικές συμπεριφορές.

Όταν τα παιδιά κατακλύζονται από συναισθήματα, η συναισθηματική πλευρά του εγκεφάλου δεν επικοινωνεί με την ορθολογική πλευρά, η οποία κανονικά ρυθμίζει τα συναισθήματα και σχεδιάζει τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης μιας κατάστασης.

Δεν είναι αποτελεσματικό να προσπαθείτε να κάνετε λογική συζήτηση με ένα παιδί που δεν έχει έρθει σε μια κατάσταση ηρεμίας ή δεν έχει ρυθμίσει τα έντονα συναισθήματα. Για να συζητήσετε τι συνέβη, πρέπει να περιμένετε έως ότου έρθει σε μια κατάσταση ουδέτερη, σε μια κατάσταση ενσυνειδητότητας ή ηρεμίας.

Επανεξετάζοντας τα συναισθήματα

Οι γονείς μπορούν να ξεκινήσουν βοηθώντας τα παιδιά να καταλάβουν πώς λειτουργούν τα συναισθήματά τους. Τα παιδιά δεν πηγαίνουν από ηρεμία στο λυγμό στο πάτωμα σε μια στιγμή. Αυτό το συναίσθημα χτίστηκε με την πάροδο του χρόνου, σαν κύμα. Τα παιδιά μπορούν να μάθουν τον έλεγχο παρατηρώντας και επισημαίνοντας τα συναισθήματά τους νωρίτερα, προτού το κύμα γίνει πολύ μεγάλο για να το χειριστεί.

Μερικά παιδιά διστάζουν να αναγνωρίσουν αρνητικά συναισθήματα. «Πολλά παιδιά μεγαλώνουν σκέπτομενα πως το άγχος, ο θυμός, η θλίψη είναι κακά συναισθήματα», λέει η Stephanie Samar, PsyD, κλινική ψυχολόγος στο Child Mind Institute. Αλλά η αναγνώριση και η αποδοχή αυτών των συναισθημάτων είναι «ένα θεμέλιο για την επίλυση των προβλημάτων που προέρχονται από τη διαχείριση».

Οι γονείς πολλές φορές είναι εξαρτημένοι και από την χαρά. Προσπαθούν συνεχώς να κρατούν τα παιδιά χαρούμενα με κάθε κόστος. Αλλά τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι όλοι έχουμε μια σειρά από συναισθήματα. Δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε στα παιδιά μια εντύπωση πως μόνο η χαρά είναι ένα θετικό συναίσθημα. Θέλουμε να μάθουν πως υπάρχει μια παλέτα συναισθημάτων χωρίς να συνδέουμε τη ζωή μας μόνο με το να βιώνουμε χαρά.

Πρότυπα και μοντέλα για την διαχείριση συναισθημάτων

Αρκετοί ψυχολόγοι τονίζουν την σημασία που έχει η περιγραφή των δικών μας συναισθημάτων αλλά και τρόπων διαχείρισης στα παιδιά, ειδικά στα παιδιά κάτω των 5 ετών. Αυτό βοηθά πολύ στο να καταλάβουν τα παιδιά την σκέψη μας και την στρατηγική μας απέναντι στα αρνητικά συναισθήματα ή στις καταστάσεις που νιώθουμε εκτός ελέγχου.

Για τα παιδιά που νιώθουν έντονα ή μεγάλα συναισθήματα, η αναγνώριση των συναισθημάτων είναι η πιο απαραίτητη δεξιότητα. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε μαζί με τα παιδιά περιγράφωντας τα δικά μας συναισθήματα σε καθημερινές καταστάσεις και σενάρια που μας έκαναν να νιώθουμε με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Στη συνέχεια μπορούμε να δοκιμάσουμε την κλίμακα 1-10. Εκεί θα ταξινομήσουμε τα συναισθήματα μας ανάλογα την ένταση και τις εσωτερικές αναταραχές που μας προκαλούν δίνοντας τους έναν αριθμό από το 1 έως το 10. Για παράδειγμα αν πάτε στη γιαγιά σας και ξεχάσετε τα μπισκότα που υποσχεθήκατε να της πάτε, τι αριθμό θα βάζατε στα συναισθήματα σας, 4, 6 ή 8;

Μπορεί να σας φανεί αρκετά αστείο στην αρχή αλλά τα παιδιά θα κατανοήσουν πολύ καλύτερα και τα δικά τους συναισθήματα.

Επιβεβαίωση συναισθημάτων

Για την διαχείριση συναισθημάτων χρειαζόμαστε μερικά προαπαιτούμενα. Πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα τους αλλά και σαν ενήλικες θα πρέπει να τα επιβεβαιώσουμε. Η επιβεβαίωση φέρνει την αποδοχή σε εμάς αλλά και την ηρεμία στα παιδιά. Για παράδειγμα, πέφτοντας στο ύψος του παιδιού δείχνετε την κατανόηση σας, το παιδί λαμβάνει την αποδοχή που χρειάζεται ώστε να σκεφτεί και νιώσει πως καταλαβαίνετε πως νιώθει. Προσοχή, μιλάμε για επιβεβαίωση και όχι συμφωνία.

Με αυτό τον τρόπο προσπαθούμε να ηρεμήσουμε ένα παιδί και όχι να κρίνουμε την συμπεριφορά του. Με την επιβεβαίωση και την αποδοχή των συναισθημάτων του παιδιού δείχνουμε κατανόηση και ενσυναίσθηση.

Αποτελεσματική επιβεβαίωση και αποδοχή σημαίνει πως δίνουμε το 100% της προσοχής μας σε ένα παιδί με σκοπό να κατανοήσουμε την συμπεριφορά του. Είμαστε πλήρως συντονισμένοι με την ψυχική κατάσταση του παιδιού με σκοπό να καταλάβουμε τη γλώσσα του σώματος, τις εκφράσεις του αλλά και τον λόγο που ήρθε σε αυτή τη συναισθηματική κατάσταση. Σε αυτό το σημείο δεν κρίνουμε, δεν προσπαθούμε να φτιάξουμε την κατάσταση.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονίσουμε και πάλι το πόσο σημαντικό είναι απλά να ακούμε τα παιδιά χωρίς να συμφωνούμε ή διαφωνούμε και γενικά να παίρνουμε θέση επί της συναισθηματικής κατάστασης τους. Προσπαθούμε να μιλήσουμε για τη διαχείριση συναισθημάτων, με το να προσπαθούμε να βάλουμε τα παιδιά σε μια κατάσταση που θέλουμε εμείς, πετυχαίνουμε μια διαχείριση που δεν καταφέρνουν μόνα τους τα παιδιά.

Ενεργητική Αγνόηση (Active Ignoring)

Η επιβεβαίωση των συναισθημάτων και η ενεργητική ακρόαση δεν σημαίνει πως πρέπει δίνουμε την αμέριστη προσοχή μας στην άσχημη συμπεριφορά. Η αγνόηση συμπεριφορών όπως οι άσχημες λέξεις, το αδικαιολόγητο κλάμα, ή τα ξεσπάσματα είναι ένας τρόπος να μειωθούν οι πιθανότητες επανάληψης αυτών των συμπεριφορών. Οι επιστήμονες την ονομάζουν “ενεργή αγνόηση” επειδή αποσύρει την προσοχή εμφανώς.

Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορούμε να γυρίζουμε το πρόσωπο μας ή το σώμα μας προς μια άλλη κατεύθυνση ή σε κάποιες περιπτώσεις όπου το παιδί δεν μπορεί να συνεργαστεί και αρνείται πεισματικά, μπορούμε να φύγουμε από το δωμάτιο. Πολλές φορές ένα παιδί απαιτεί την προσοχή με όποιο τρόπο θεωρεί διαθέσιμο με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνει αυτή τη συμπεριφορά όταν του δίνουμε την προσοχή μας.

Το κλειδί στην ενεργητική αγνόηση είναι πως ενώ στρέφουμε την προσοχή μας αλλού σε μια άσχημη συμπεριφορά, να στρέφουμε την προσοχή μας στο παιδί σε όποια συμπεριφορά μπορούμε να επαινέσουμε ή εμπνέει συνεργατικότητα.

Θετική προσοχή

Το πιο ισχυρό εργαλείο που έχουν οι γονείς για να επηρεάσουν την συμπεριφορά ενός παιδιού είναι η θετική προσοχή. Αρκετοί ψυχολόγοι τονίζουν πως η θετική συμπεριφορά είναι σαν την “σοκολάτα ή τις καραμέλες” για τα παιδιά. Αυτό γίνεται καθώς τα παιδιά μόλις νιώσουν τους ενήλικες να στρέφουν πλήρως την προσοχή τους σε μια συμπεριφορά, αυτή η συμπεριφορά, τείνει να επαναλαμβάνεται από τα παιδιά.

Όταν θέλετε να διαμορφώσετε μια νέα συμπεριφορά θα πρέπει να εστιάσετε πλήρως σε αυτή. Χρειάζεται να είμαστε ενθουσιασμένοι, ειλικρινείς αλλά ταυτόχρονα και συγκεκριμένοι, βοηθώντας το παιδί για πιο λόγο το επαινούμε ή του δίνουμε την προσοχή μας.

Όταν βλέπουμε για παράδειγμα ένα παιδί να προσπαθήσει να ηρεμήσει, χρειάζεται να παρατηρήσουμε την συμπεριφορά του και να του δώσουμε την προσοχή μας όσο μικρή και αν είναι η προσπάθεια. Για παράδειγμα αν ένα παιδί παίρνει βαθιές ανάσες μετά από ένα ξέσπασμα, δείξτε την αμέριστη κατανόηση αλλά και προσοχή σας και μπείτε μαζί τους στην εμπειρία. Άρχισε να παίρνεις ανάσες μαζί του.

Σαφείς προσδοκίες

Δυο αρκετά βασικοί τρόποι που μπορούμε να βοηθήσουμε την διαχείριση συναισθημάτων είναι οι εξής:

• Να κάνουμε ξεκάθαρες και σαφείς τις προσδοκίες μας
• Να κρατάμε σταθερές ρουτίνες κατά τη διάρκεια της ημέρας

To να ξεκαθαρίσουμε αυτά που περιμένουμε από τα παιδιά αλλά και με το να βάζουμε σαφή όρια και κανόνες δείχνουμε στα παιδιά τα πρότυπα συμπεριφοράς που περιμένουμε και ταυτόχρονα τα προετοιμάζουμε για τις αλλαγές στην ημέρα. Οι αλλαγές στις ρουτίνες της καθημερινότητας είναι ένα πολύ ευαίσθητο ζήτημα ειδικά στα παιδιά έως 5 ετών το οποίο χρειάζεται υπομονή και διαρκή επικοινωνία.

Όταν μια αλλαγή στο πρόγραμμα ή στις ρουτίνες είναι αναπόφευκτη, είναι σωστό να προετοιμάζουμε τα παιδιά αρκετά νωρίτερα. Τα παιδιά που δεν μπορούν να ελέγξουν τα έντονα συναισθήματα τους είναι αρκετά δύσκολο να διακόψουν αυτόματα μια δραστηριότητα με την οποία έχουν καταπιαστεί. Μπορούμε να επικοινωνήσουμε αυτές τις αλλαγές στις δραστηριότητες με το να προειδοποιήσουμε τα παιδιά αρκετά πριν.

Για παράδειγμα, “σε μισή ώρα θα κλείσουμε την τηλεόραση για να καθίσουμε στο τραπέζι, εντάξει;”. Μπορεί αυτή η προειδοποίηση πολλές φορές να φαίνεται πως πέφτει στο κενό αλλά με την επιμονή και την υπομονή τα παιδιά θα δημιουργήσουν νοητικές εικόνες για αυτό που έρχεται με αποτέλεσμα να μην έχουμε μεγάλες εντάσεις και ξεσπάσματα.

Δίνοντας επιλογές

Η διαχείριση συναισθημάτων αλλά και η ηρεμία έρχονται με συναισθηματική βοήθεια. Ένα παιδί που κοινωνικά και συναισθηματικά δεν έχει αναπτύξει τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την αυτορρύθμιση του, χρειάζεται αρκετές επιλογές ηρεμίας για να επιλέξει αυτή που ταιριάζει με τα ενδιαφέροντα αλλά και τον χαρακτήρα του.

Οι επιλογές είναι πολλές αλλά δεν χρειάζεται να γεμίζουμε ένα παιδί με άπειρες επιλογές ηρεμίας. Μπορείτε να δείτε πως ηρεμεί καθημερινά ή να το βοηθήσετε με ανάσες, μουσική ή δραστηριότητες ηρεμίας. Οι επιλογές αυτές αποτελούν στρατιγικές επιλογές όπου το παιδί θα επιλέγει για να ηρεμήσει αντί να προβεί σε επιθετικές συμπεριφορές ή δυνατά ξεσπάσματα.

Αφιερώστε χρόνο στην ηρεμία

Η γωνιά της ηρεμίας και το πεντάλεπτο της ηρεμίας, είναι μια ξεχωριστή ρουτίνα που μπορείτε να έχετε με ένα παιδί.

Αρχικά μπορείτε να διαμορφώσετε μια μικρή γωνιά ή να δημιουργήσετε ένα κουτί με συγκεκριμένα αντικείμενα που ηρεμούν το παιδί. Για παράδειγμα μπορείτε να έχετε μαξιλάρια, λούτρινα κουκλάκια ή μπαλάκια στρές. Με αυτό τον τρόπο το παιδί θα έχει τα υλικά που χρειάζεται και θα πηγαίνει μόνο του στη γωνιά ή στο κουτί του βρίσκοντας τον τρόπο που χρειάζεται για να ηρεμήσει.

Ακόμα, μπορείτε να δημιουργήσετε μια ρουτίνα 5 λεπτών που θα ηρεμείτε μαζί με τα παιδιά. Σε αυτή τη ρουτίνα μπορείτε μαζί με τα παιδιά να ακούτε χαλαρωτική μουσική, να κάνετε ασκήσεις αναπνοών και να συζητάτε για τους τρόπους που μπορείτε να ηρεμήσετε.

Είναι σημαντικό να υπενθυμίζουμε στα παιδιά για τη διαχείριση συναισθημάτων καθώς είναι ένα θέμα επιλογών και δεξιοτήτων που διδάσκονται!

Διαχείριση συναισθημάτων: Επίλογος

Η ηρεμία και η διαχείριση συναισθημάτων είναι ικανότητες που μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως πρώτα χρειάζεται να καταλάβουμε πως εμείς είμαστε τα πρότυπα για οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί τα παιδιά να χρησιμοποιούν όταν έχουν κάποιο αρνητικό συναίσθημα.

Στη ζωή μας συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοια έντονα συναισθήματα και αυτό είναι εντάξει. Το θέμα μας είναι πως θα διαχειριστούμε αυτά τα συναισθήματα αλλά και πως θα μπορέσουμε να τα διαχειριστούμε.

---

*Το KidNest παρέχει μια μεγάλη γκάμα σεμιναρίων που σκοπό έχουν να βοηθήσουν τους γονείς να ανταποκριθούν σε όλες τις προκλήσεις της γονεϊκότητας αποτελεσματικά. *

Μπορείτε επίσης να κλείσετε ραντεβού μαζί μου για μια διαδικτυακή συνεδρία συμβουλευτικής γονέων

Πηγή: Child Mind Institute